Praca tokarza koncentruje się głównie na wykonawstwie półfabrykatów, części składowych i elementów maszyn, które w dalszym etapie poddaje się obróbce wykończeniowej lub łączy w gotowe podzespoły. O jakości uzyskiwanych przez niego wyrobów decydują nie tylko jego umiejętności, ale i wyposażenie, jakim dysponuje. Czego w takim razie nie może zabraknąć w jego pracowni?
Bez tokarki ani rusz
Toczenie to rodzaj obróbki zgrubnej lub wykańczającej, która polega na skrawaniu wierzchniej warstwy materiału z przedmiotu wprowadzonego w ruch obrotowy. Proces odbywa się na specjalnie przeznaczonych do tego maszynach: tokarkach uniwersalnych, rewolwerowych, karuzelowych, na tokarkach sterowanych numerycznie i na automatach tokarskich. Rodzaj tokarki dopasowuje się do konkretnego stanowiska pracy, gdyż każda z nich służy do wykonawstwa nieco innych wyrobów.
Na tokarkach uniwersalnych obrabia się m.in. tuleje, wały, śrubki, nakrętki i koła zębate. Na maszynie można realizować zarówno obróbkę zgrubną, jak i wykańczającą małych i średnich przedmiotów. Maszyna umożliwia toczenie różnorakich powierzchni, przystosowana jest do wiercenia, robienia otworów, rozwiercania, gwintowania (z pomocą gwintowników maszynowych lub gwintowników wysokowydajnych o podwyższonej trwałości), pogłębiania.
Tokarki rewolwerowe zyskały zastosowanie głównie w produkcji seryjnej. Ze względu na zautomatyzowaną wymianę narzędzi (w czasie pracy kolejne z nich wprowadzane są przez obrotową głowicę, do której przymocowany jest zestaw) przedmiot można obrabiać kilkoma narzędziami naraz. Dzięki takiemu rozwiązaniu czas realizacji zlecenia jest krótszy, a ingerencja tokarza w proces wytwórczy ograniczona do minimum.
Tokarki karuzelowe wykorzystuje się do obróbki niskich elementów o dużej średnicy i sporej wadze. Urządzenia mają pionową oś toczenia i poziomy stół obrotowy, do którego na stałe przymocowuje się przedmiot. Korzystając z nich, można toczyć wzdłużnie i poprzecznie, wiercić, gwintować oraz rozwiercać.
Tokarki sterowane numerycznie obsługuje się za pomocą dedykowanego oprogramowania komputerowego, do którego wprowadza się wszystkie żądane parametry wyrobu. Maszyna po kolei realizuje wszelkie konieczne operacje, a tokarz nadzoruje cały proces. W efekcie uzyskuje się precyzyjnie dopracowane wyroby o dużej zgodności wymiarowej ze specyfikacją. W przypadku produkcji wielkoseryjnej można zapewnić także ich powtarzalność.
Automaty tokarskie to maszyny, których cykl roboczy powtarza się samoczynnie. Maszyny znajdują zastosowanie przede wszystkim w produkcji masowej i seryjnej. Wszystkie czynności produkcyjne odbywają się automatycznie, przy niewielkiej ingerencji operatora maszyny sprowadzającej się jedynie do uzupełnienia magazynu półwyrobami lub założenia materiału.
Niezbędny osprzęt
W trakcie pracy tokarz korzysta nie tylko z tokarek czy automatów tokarskich, ale i szeregu narzędzi. Do najważniejszych z nich należą: noże tokarskie ze stali szybkotnącej, noże tokarskie składane oraz noże tokarskie z wlutowaną płytką do obróbki punktowej, kształtowej i obwiedniowej. Oprócz nich używa noży do nacinania gwintów wewnętrznych i zewnętrznych oraz narzędzi do robienia otworów, takich jak wiertła, rozwiertaki oraz pogłębiacze.
Przy operacjach tokarskich najczęściej sięga się po kręte wiertła do nierdzewki oraz wiertła pełnowęglikowe VHM o podwyższonych parametrach wytrzymałościowych, których rozmiar dobiera się w zależności od żądanej średnicy otworu. Z pomocą pogłębiaczy powiększa się wielkość otworu lub zmienia ukształtowanie na pewnej jego długości. Można ich też użyć do czołowej obróbki powierzchni wokół otworu. Natomiast rozwiertaki (zdzierak i wykańczak) są niezbędne do usuwania naddatków materiału w otworach w celu uzyskania wyższej dokładności wykonania.
Narzędzia pomiarowe
Samo wyprodukowanie wyrobu to nie wszystko. Zanim trafi do zleceniodawcy, trzeba jeszcze sprawdzić, czy spełnia wymagane parametry. Aby ocenić zgodność elementu ze specyfikacją i ocenić jakość jego wykonania sięga się po przyrządy pomiarowe, takie jak: suwmiarki, średnicówki, mikrometry oraz płytki wzorcowe. Do pomiaru zewnętrznych wymiarów przedmiotu służą suwmiarki (analogowe, czujnikowe, cyfrowe) a do pomiaru wewnętrznych wymiarów, w tym średnic otworów, używa się średnicówek oraz mikrometrów. Mikrometrami można też mierzyć zewnętrzne wymiary wyrobów (przeznaczone są do tego mikrometry kabłąkowe), ich głębokość (głębokościomierze mikrometryczne) oraz wysokość (wysokościomierze mikrometryczne). Natomiast płytki wzorcowe to wzory pierwotne do konstruowania wzorców dowolnej długości, które umożliwiają kontrolę wymiarową gotowego produktu.